•  "آرمانگرایى در مقابل مصلحت گرایى" یکی از این خصوصیت ها و شاخص های اصلی جنبش دانشجویی است. مقام معظم رهبری در این خصوص فرموده اند: «انسان وقتى که در محیط تلاش و کار معمولى زندگى قرار مى‌گیرد، گاهى موانع جلوِ چشم او را مى‌گیرد؛ آرمانها را دور دست و غیرقابل دستیابى به انسان نشان مى‌دهد و این خطر بزرگى است. گاهى آرمانها فراموش مى‌شوند. در محیط جوان، آرمانها محسوس، ملموس، زنده و قابل دسترسى و دستیابى است؛ لذا براى آنها تلاش مى‌شود. خودِ این تلاش، تلاش مبارکى مى‌شود.»

•  "صدق و صفا و خلوص است" از دیگر شاخص های جنبش دانشجویی است. مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند: «در حرکت دانشجویى، کلک، تقلّب، حیله و شیوه‌هاى غیرانسانى‌اى که معمولاً در محیطهاى زندگىِ رایج به کار مى‌رود، کمرنگ است و یا به‌طور طبیعى نیست.

در محیط معمولى زندگى، در محیط سیاست، در محیط تجارت و در محیط بده بستانهاى اجتماعى، هر کس هر حرفى که مى‌زند، مواظب است ببیند از این حرف چه گیرش مى‌آید و چه از دست مى‌دهد. حالا بسته به این است که چقدر زرنگ، چقدر پشت هم‌انداز و چقدر عاقل باشد - یا در نقطه مقابلش قرار گرفته باشد - تا چیزى از دست بدهد، یا چیزى به‌دست آورد.

اما در محیط حرکت دانشجویى، نه؛ حرف را براى خوب بودنش، براى درست بودنش، براى جاذبه داشتنش براى خود و براى حقیقت، بیان و دنبال و تعقیب مى‌کنند. نمى‌خواهم تعمیم دهم و بگویم که هر نفر از آحاد دانشجو، هر تک تکى از این حرفهایى که مى‌زند، این‌طور است؛ نه، اما این رنگِ غالب است.»

•  "رهایى از وابستگی‌هاى گوناگونِ حزبى و سیاسى" شاخص دیگری است که رهبر فرزانه انقلاب اسلامی درباره جنبش های دانشجویی برشمرده‌اند.

مقام معظم رهبری در این باره خطاب به دانشجویان فرموده‌اند: «در این مجموعه حرکت دانشجویى، انسان مى‌تواند این خصوصیت را مشاهده کند که این هم یک شعبه از همان مصلحت‌گرایى است. غالباً در این‌جا از تقیّداتى که معمولاً مجموعه‌هاى گوناگون سیاسى و غیرسیاسى براى افراد خودشان فراهم مى‌کنند، خبرى نیست و جوان حوصله این قید و بندها را ندارد. 

 لذا در گذشته پیش از انقلاب، احزابى بودند و کارهایى مى‌کردند؛ اما به دانشگاه که مى‌رسیدند، ضابطه از دستشان در مى‌رفت! ممکن بود چهار نفر عضو هم یارگیرى مى‌کردند، اما نمى‌توانستند انضباطهاى مورد نظر خودشان را - انضباطهاى حزبى خیلى شدید که در احزاب دنیا معمول بود و هست - در محیط دانشجویى به‌درستى اعمال کنند؛ زیرا دانشجو بالاخره در جایى به اجتهاد مى‌رسد. آن زمانها حزب توده، حزب فعّالى بود؛ تشکیلات خیلى وسیعى هم داشت؛ با شورویها هم مرتبط بود و اصلاً براى آنها کار مى‌کرد؛ اما به دانشگاه که مى‌رسید، مجبور بود بسیارى از حقایق حزبى را از چشم دانشجو پنهان کند!»

•  "ظلم‌ستیزی و استکبارستیزی" مشخه دیگر جنبش های دانشجویی است که رهبر فرزانه انقلاب اینگونه در مورد این شاخص توضیح می دهند: در مقابل مظاهرى که ازنظر فطرت انسانى زشت است - مثل ظلم، زورگویى، تبعیض، بى‌عدالتى، تقلّب، دورویى و نفاق - حسّاسیت منفى دارد و آن را دفع مى‌کند.

یک وقت در اوّل انقلاب، همین گروه منافقین، با استفاده از فرصت انقلاب توانست در میان جوانان و دانشجویان نفوذى پیدا کند؛ اما وقتى معلوم شد که اعضاى این گروه، منافقند، غالباً روى برگرداندند. چرا به آنها منافق مى‌گفتند؟ چون ادّعایشان این بود که براساس ایدئولوژى دین تشکیلات دارند، تلاش مى‌کنند و آینده معیّن مى‌کنند؛ اما در عمل معلوم مى‌شد که نه، از ایدئولوژى دین هیچ خبرى نیست؛ تفکّرات، تفکّرات التقاطى مارکسیستى است؛ آن هم نه مارکسیستىِ یک دست؛ التقاطى، مخلوط و آشفته؛ و در عمل خارجى و فعّالیت و مبارزات هم آن چیزى که حاکم بر بیشترین فعّالیتهاى آنهاست، قدرت‌طلبى است.

 تلاش براى این که به قدرت دست پیدا کنند؛ قدرتى که در پدید آمدنش نقش زیادى نداشتند؛ بلکه به‌عنوان یک مجموعه اصلاً نقش نداشتند؛ هرچند ممکن بود افرادى از آنها هم در خلال ملت نقش داشته باشند. لذا چون نفاق آنها معلوم شد - معلوم شد که ظاهرشان با باطنشان؛ حرفشان با دلشان؛ ادّعایشان با آنچه که حقیقتاً آن را دنبال مى‌کنند، یکى نیست - مجموعه جوانِ دانشجویى از اینها اعراض کرد و روى برگرداند.

•  "منطق و تفکّر و بینش صحیح" از جمله شاخصه های جنبش دانشجویی است. مقام معظم رهبری در اینباره می فرمایند: «ششمین خصوصیت این حرکت دانشجویى و این پدیده ذاتى محیط دانشگاهها این است که بر این حرکت، فقط احساسات حکومت نمى‌کند؛ بلکه ضمن این که احساسات هست، منطق و تفکّر و بینش و تحصیل و میل به فهمیدن و تدقیق هم در آن وجود دارد.

 البته شدّت و ضعف دارد؛ گاهى کم و گاهى زیاد. از نظر ما، اینها خصوصیاتى است که در این مجموعه موسوم به حرکت دانشجویى، یا بیدارى دانشجویى وجود دارد. البته کسانى که اهل تحلیل و تدقیقهاى این‌طورى هستند، بگردند و خصوصیات دیگرى هم پیدا کنند؛ که حتماً هم وجود دارد و من حالا نمى‌خواهم آن‌طورى بحث کنم. {بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه صنعتى شریف‌ 1378/09/01}

• مطالبه در حوزه سیاسی: رهبر معظم انقلاب یکی از تکالیف دانشجویان را کسب آگاهی و هوشیاری در زمینه های سیاسی می دانند و از دانشجویان می خواهند که درباره کوچکترین مسائل دنیا تحلیل داشته باشند و از مسئولانی که به دنبال سیاست زدایی از فضای دانشگاه ها هستند انتقاد می کنند: «بنده دلم مى‏خواهد این جوانان ما شما دانشجویان؛ چه دختر، چه پسر و حتّى دانش‏آموزان مدارس روى این ریزترین پدیده‏هاى سیاسى دنیا فکر کنید و تحلیل بدهید. گیرم که تحلیلى هم بدهید که خلاف واقع باشد؛ باشد! خدا لعنت کند آن دست‏هایى را که تلاش کرده‏اند و مى‏کنند که قشر جوان و دانشگاه ما را غیر سیاسى کنند. کشورى که جوانانش سیاسى نباشند، اصلًا توى باغ مسائل سیاسى نیستند، مسائل سیاسى دنیا را نمى‏فهمند، جریانهاى سیاسى دنیا را نمى‏فهمند و تحلیل درست ندارند. مگر چنین کشورى مى‏تواند بر دوش مردم، حکومت و حرکت و مبارزه و جهاد کند؟!(12/8/72)»

• دانشجو باید مرد زمان خود باشد: تاکید مقام معظم رهبری بر این فضا داشتن «احساس، درک و تحلیل سیاسی» است: «دانشجویى که اصلًا نفهمد در دنیا چه مى‏گذرد، این دانشجو، دانشجوى زمان خودش نیست؛ مرد زمان خودش نیست. دانشجو باید احساس سیاسى داشته باشد، درک سیاسى داشته باشد، تحلیل سیاسى داشته باشد.(12/8/72)»

دانشجویان در کنار تحصیل علم و خودسازی روحی، تکالیفی را نیز در برابر اجتماع دارند و نباید نسبت به جامعه اسلامی و انقلاب اسلامی و آرمانهای آن بی تفاوت باشند: «حال باید ببینیم یکی از اساسی ترین وظایف هر جوان که در دوران دانشجویی و تحصیل به سر می برد یا به امور دیگر مشغول است، چیست؟ به نظر من از اساسی ترین وظایف این است که این روحیه دفاع، احساس مسئولیت و تکلیف در مقابل این کشور و آرمان های آن را در خود زنده نگه دارد.(14/7/73)»